Arapça Antik Hitabeti

Bugünki konumuz Arapça Antik Hitabeti. Aslında hitabet Araplar ile sınırlı değildir. Romalılar başta olmak üzere, Araplar da hitabet ile ünlüydü.Aristo’nun hitabet ile ilgili kitabı, İbn-i Nubate ve İbn-i Sina tarafından Arapçaya çevrildi. İslam’dan önce hitabet büyük bir önem taşıyordu. Dolayısıyla ticaret ve edebiyat için piyasalar düzenleniyordu. Bunların en önemlisi Okaz Pazarıdır. Okaz Mekke’ye yakındır. Okaz Pazarı’nda Araplar kabilelerinden, yaptıkları savaşlardan ve zaferlerden övünerek bahsediyorlardı. Bunun yanında, düğünler, sosyal etkinlikler ve savaşlarda hitabete ihtiyaç duyarlardı.İbn-u Saidete İslam’dan önceki hatiplerden biridir. Onun ünlü hutbesi Peygamber tarafından anlatıldı. İslam’da da hitabet çok önemlidir. Bu sebeple her camide hatip vardır. Dini hitabet ise insanlara dini anlatmak için kullanılan araçlardan biridir. Halifeler o dönemdeki ünlü hatipler arasında bulunmaktadırlar. Halifelerden sonra da Irak’ta Emevi Devlet Valisi Haccac İbn-i Yusuf ve Irak eski valisi Ziyad İbn-i Ebihi gibi başka ünlü hatipler ortaya çıkmıştır.Eskiden hutbe usülleri vardı, bu usüllerden bazıları şunlardır: Allah’a şükretmek ve onun peygamberine salavat getirmek, sonra hutbeye bir giriş yapmak, konuyu açıklamak, son olarak toplamak ve konuyu özetlemektir. Hatibin açık ve etkili bir şekilde insanların anlayabileceği düzeyde konuyu anlatması gerekir. Hatip bunun yanında geniş kültürlü olmalı ki seyircileri düşünceleri, bilgileri ve kültürü ile etkileyebilmelidir. Arap antik hutbeleri CEMHARATU HAUTABİL ARAB adlı bir kitapta toplanmıştır. Cahiz da ELBEYAN VE TEBYİN adlı ünlü bir kitabında birçok hutbe toplayıp hatip şeklinden ve hitabet usullerinden söz etmektedir. Kudametu İbnu Caafar ise Nakdunnesr kitabında hitabet için bir bölüme yer vermiştir.
Şunu demek istiyoruz ki; hitabet eskiden de çok büyük önem taşımakta olup, sadece Müslümanların minberlerinde değil, siyaset alanında, insanları etkileme ve onları ikna etme konusunda da çok önemli bir araçtı. Hutbelerin en iyisi ise etkili, dikkat çeken ve insanları ikna eden hutbelerdir. Hatiplerin önemli etkilerini görmek için bu alanda yazılan hitabet kitaplarına göz atmamız yeterli olacaktır.
Peygamberi desteklemek, İslam dinini benimsemek için kabileler, peygambere geliyorlardı ve kabilelerin yanında birer hatipleri oluyordu. Peygamber de İslam hatiplerini konuşma yapmaları için davet ediyordu. Benu Temim Kabilesi’nin geldiğinde ve onların hatibi konuştuğunda, peygamber Sabit İbn Kays’ten hutbe istedi. Bu yüzden hitabet tebliğ araçlarından olmakla birlikte devletin prestijinin ölçüsüydü. Hitabet konusu anlata anlata bitmez, ama şimdilik bu kadar yeter.